Osmanlı’da Enderûn-ı Hümâyûn28th Ağustos 2015

II. Murad tarafından kurulan ve zamanla farklı değişikliklere uğrayan Enderûn-ı Hümâyûn, 1908 yılına kadar varlığını sürdüren saray okuludur. Hristiyan ailelerden devşirilen çocuklar, Enderûn-ı Hümâyûn’da özel bir şekilde yetiştirilir ve Osmanlı’nın önemli kadrolarında görev yaparlardı. Fatih Mehmed Sultan döneminde gerçek kimliğine kavuşan Enderûn-ı Hümâyûn, devşirme mektebi özelliğinden çıkıp devletin korunması için gerekli eğitim alındığı bir yere dönüşmüştür.

Türk eğitim tarihinde önemli bir yeri olan bu mektep, bugünkü Amerikan eğitim sisteminin de temelidir. Bu durum da Türkler’in dünya eğitim tarihin üzerindeki katkısını gözler önüne seriyor.

Topkapı Sarayı’nda bulunan Enderûn-ı Hümâyûn; Birun, Enderûn ve Harem bölümlerinden oluşan sarayın Enderûn kısmında bulunmaktaydı. Acemi oğlanlardan seçilen bu öğrenciler, mektepte okutulurdu ve hazırlık olarak da Saray Mektebi’ne dağıtılırlardı. Hazırlık sarayları ise Edirne Sarayı, Galata Sarayı, İskender Sarayı ve İbrahimpaşa Sarayı olmak üzere 4 taneydi.

Enderûn’da Eğitim

Eğitim, 4 ana konu üzerinde toplanmıştı;

1) Beden Eğitimi

2) Saray işlerini fiili olarak öğrenme

3) Yeteneklerine uygun bir sanatta uzmanlaşma

4) Teorik bilgilerle İslami bilgileri artırma.

Bir bütün olarak yapılan bu eğitim faaliyetleri, birbirini izleyen 7 odada gerçekleştirildi. Bu odalara da “Koğuş” adı verilirdi. Her odanın gereklerini yerine getiren öğrencilerin eğitim süresi 1 ile 2 yıl arasında değişirdi.

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Enderûn, 7 farklı odadan oluşuyordu. Bu odalar; büyük oda, küçük oda, doğancılar odası, seferli odası, kiler odası, hazine odası ve has oda şeklinde sıralanmıştı. Öğrenciler, odanın en alt kısmından öğretime başlar, en üst kısmına kadar yükselirlerdi. Öğretimler aynı zamanda uygulamalı ve teorik olarak iki farklı şekilde yapılırdı. Uygulamalı olan öğretimler; güreş, saray ve protokol hizmetleri, güreş, atlama, ok atma gibi spor spor çalışmaları ve hat sanatı, resim gibi güzel sanatlardı. Teorik olan eğitimler ise; Türkçe, Arapça, Farsça, Sarf, Nahiv, Edebiyat, Tarih, Fen, Cebir ve İslami Bilgiler’di.

Enderûn’da Disiplin

Mektebin en önem verdiği konulardan biri de disiplindi. Oldukça sert bir disiplin anlayışı hakimdi. Her kademedeki gençlerin ölçülü ve saygılı olması gerekiyordu. Enderûn’daki kadılar da kurallara uyma konusunda son derece sertti. En ufak bir kusur ya da hata bile cezalandırıldı. Bu sert ve ağır disiplinler gençleri her türlü meşakkate dayanıklı, sabırlı, büyüklerine karşı saygılı, güçlü ve zinde kılardı. Yeteneklerine göre ileride en yüksek makamlara kadar ulaşabileceklerini bildikleri için de çalışma azimleri artardı.

Dünya tarihindeki en önemli eğitim kurumlarından biri olan Enderûn-ı Hümâyûn, Osmanlı Devleti’ne çok sayıda sadrazam, vezir, yüksek rütbeli asker ve birçok sanatçı yetiştirmiştir.